Veranderen in organisaties is vaak een uitdaging. Als projectleider of manager voelt het soms alsof je een trein op volle snelheid probeert te stoppen. Bij Bedrijfskunde Opleiding Utrecht zien we dit dagelijks terug in onze opleidingen. Onlangs mocht ik – Gert Jan Schop – een kennissessie verzorgen voor projectleiders en projectmanagers bij onze partner IPMA. Ondanks de drukte – 20 deelnemers trotseerden zelfs een van de drukste avondspitsen van de afgelopen maanden – werd al snel duidelijk dat de sleutel tot succesvolle verandering verder gaat dan processen en deadlines.
De kracht van interactie in projectmanagement
Deelnemers werden in drie groepen uitgedaagd om hun eigen ervaringen met weerstand en draagvlak te delen en met elke groep ontstond een eigen verandercasus. Hiermee kreeg de bijeenkomst een intervisie-achtige setting. Vooraf schreef ik al een artikel over gedrag en context als aanjagers voor verandering in projecten. In combinatie met de kennis uit maar liefst acht onderzoeken naar gedrag en context konden de deelnemers direct aan de slag. Je merkt dat wanneer mensen zelf aan de slag gaan met de kennis die je deelt, ze zelf de ruimte krijgen om hun overtuigingen te bevragen, er niet alleen nieuwe inzichten ontstaan, maar ze herdefiniëren ook hun eigen handelen in projecten.
Praktijkvoorbeeld: waarom gedragsverandering niet vanzelf gaat
Mooi voorbeeld: een grote vervoerder worstelde met een pilot waarbij buschauffeurs zelf mochten gaan roosteren. De helft van de betrokken chauffeurs reageerde in eerste instantie negatief op de nieuwe werkwijze, omdat zij er vanuit hun control beliefs – zoals beschreven door Ajzen – van uitgingen dat ze het simpelweg niet konden. Uitgaande van dit inzicht, wat ga je dan nu anders doen?
In plaats van te verwachten dat de verandering vanzelf zou werken, werd duidelijk dat je de mensen stap voor stap moet ondersteunen, zodat ze leren omgaan met de nieuwe verwachtingen. Wanneer mensen denken dat ze iets nieuws nu kunnen, niet competent zijn, gaan ze bij voorbaat in de weerstand. Dit voorbeeld illustreert goed hoe een theoretisch begrip van gedragsverandering direct toepasbaar is in de praktijk, zeker als je de kracht van duidelijke instructies combineert met geduld.
Compassie als motor voor verandering
Mooi was de reactie van een deelnemer die geïnspireerd werd door mijn gebruik van het woord ‘compassie’. Ze begreep dat veranderingen niet alleen draaien om processen en deadlines, maar vooral om de mensen die deze veranderingen moeten doorvoeren. Je ziet vaak dat organisaties in de haast om te vernieuwen, de menselijke kant vergeten. Mensen willen veranderen, maar de weg ernaartoe is bezaaid met dagelijkse uitdagingen en onverwachte obstakels. Het vergt een flinke dosis compassie om te begrijpen dat iedere verandering ook een persoonlijke reis is, waarin ruimte voor fouten en groei onmisbaar is.
De valkuil van ongeduld: lessen in verandermanagement
Daarnaast was er een ander mooi inzicht: het bewust worden van eigen ongeduld. Een deelnemer besefte dat haar haast en doorjagen in veranderprocessen juist het tegenovergestelde effect kan hebben. In een organisatie waar iedereen in de hoogste versnelling wil werken, kan de te snelle aanpak leiden tot stroperige, ineffectieve veranderingen. Dat moment liet zien dat rust en reflectie essentieel zijn voor een succesvolle implementatie van nieuwe werkwijzen. In plaats van simpelweg door te jagen, is het belangrijk te vertragen, te observeren en de tijd te nemen om mensen op hun eigen tempo te laten wennen aan de nieuwe realiteit.
Van theorie naar actie: zo pas je het echt toe
Deze sessie liet me opnieuw inzien hoe belangrijk het is dat wij als veranderaars niet alleen de nieuwste theorieën en modellen beheersen – zoals SCARF of het idee van herhalingen bij gedragsverandering – maar dat we ze ook in de dagelijkse praktijk vertalen naar concrete, menselijke acties. Wanneer je de mechanismen achter gedrag begrijpt, kun je je aanpak afstemmen op wat er werkelijk speelt. Je zal merken dat deze inzichten niet alleen je eigen manier van werken veranderen, maar ook leiden tot meer draagvlak en minder weerstand in de teams.
Wat jij kunt doen in jouw projectteam
Ik nodig je uit om na te denken over jouw eigen ervaringen met veranderprocessen. Herken je de haast en de soms onbereikbare verwachtingen? Sta stil bij het belang van compassie en de noodzaak om elkaar de ruimte te geven om te groeien. Verandering hoeft geen kille, technische operatie te zijn – het kan juist een warm en menselijk proces worden, waarin iedere stap vooruit een overwinning op zich is. Laat deze inzichten een inspiratie zijn om in je eigen projecten niet alleen de strategie, maar vooral ook de mens achter de verandering centraal te stellen.
-Gert Jan Schop, directeur en docent
