Aart Voorberg, loopbaanbegeleider/jobhunter bij Standergroep, volgde de opleiding Bedrijfskunde. Hij schreef dit essay voor de module Leiderschap & Teammanagement.
De kracht van (on)kwetsbaar leiderschap
In 1483 werd Maarten Luther geboren in Eisleben. Als jongen van nog geen 12 jaar sprak, las en schreef hij al vloeiend Latijn. Als 17-jarige begon Luther dan ook aan zijn studie rechten aan de Universiteit van Erfurt.
Echter dat jaar trad Luther in in het Augustijnenklooster in Erfurt. Hij liet zijn studie rechten voor wat het was en werd begin april 1507 tot priester gewijd. Hij ging filosofie doceren en zette zijn theologische studies voort. Luther kwam in opstand tegen de aflaatverkoop die in die tijd gretig aftrek vond en de kerk veel geld opleverde. Er bestond maar één kerk en dat was de Rooms-Katholieke kerk, zij hadden de macht. Elk mens was zondig en door je zonden op te biechten bij de priester en boetedoening kon je je schuld inlossen. Echter door het kopen van een aflaat kocht je je boetedoening af en kon de priester slechts vrijspraak (absolutie) geven. De verkoop van aflaten bracht de kerk grote sommen geld op die gebruikt werden voor de verbouw van de Oude Sint-Pietersbasiliek. Luther kwam in fel verweer. Hij ontketende een ware revolutie, het begin van de reformatie, wat uiteindelijk uitliep op de 80-jarige oorlog. Echter zijn opstand kwam hem duur te staan. Luther werd in de ban gedaan, uit de kerk gezet en vogelvrij verklaard. Luther was zijn leven niet meer veilig.
Oog voor zwakken en kwetsbaren
Kortgeleden heb ik het Luthermuseum in Amsterdam bezocht. Samen met een aantal medestudenten hadden wij de euvele moed gevonden om vanuit de module Strategisch management de tegenvallende bezoekersaantallen op te krikken. Zo ben ik mij eens verder in Luther gaan verdiepen. Luther was een groot man en een inspirerende leider, wie heeft er niet van zijn 95 stellingen gehoord? In navolging van Luther wilde misdaadverslaggever Peter R. de Vries in 2005 ook stellingen op de muur van het Binnenhof naast de ingang spijkeren. Luther kwam in opstand tegen de heersende leiders met groot aanzien. Hij kreeg vele volgelingen en werd zo een groot leider. Luther zelf zag dit niet zo, beroemd is zijn uitspraak toen hij voor de keizer moest verschijnen; “hier sta ik, ik kan niet anders. God help me. Amen.” Luther stelde dat iedereen gelijk was, de adel en de geestelijkheid stond niet boven “de gewone mens”.
Luther had oog voor de zwakken en de kwetsbaren, voor mij één van de belangrijkste eigenschappen van een leider. Want zo haal je de verborgen talenten uit je team, waar Liz Wiseman het in haar boek Multipliers over heeft (Wiseman, 2015). Iedereen moet mee kunnen doen en heb juist aandacht voor degenen die niet op de voorgrond treden, die verbaal misschien niet zo sterk zijn, maar wel over de dingen nadenken. Daar zitten de verborgen talenten. Zoek de kracht op in de ander. Een essentieel onderdeel van inclusief leiderschap. Zo bracht Maarten Luther zonder het te weten inclusief leiderschap in de praktijk.
Inclusief leiderschap
In mijn werk als loopbaanbegeleider binnen Standergroep ondersteun ik mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt naar werk. Standergroep richt zich op personen die zonder ondersteuning moeite hebben een baan te verwerven en/of te behouden. Elk mens heeft zijn kracht, maar ook zijn kwetsbaarheden. Ik mag mensen hierin de ondersteuning bieden die zij nodig hebben. Het gaat om het stimuleren van persoonlijk leiderschap: stap uit je comfortzone, neem het heft in eigen handen en ga in je kracht staan. Iedereen moet mee kunnen doen en degenen die dat misschien niet uit zichzelf doen hebben een duwtje in de rug nodig. Van de maatschappij en de arbeidsmarkt vragen we inclusief denken: het kan niet zonder die ander. Dat geldt ook voor leiderschap. De arbeidsmarkt, de maatschappij én leiderschap kan niet zonder inclusief denken en dat kan weer niet zonder een veilige omgeving.
Daniel Pink zegt: “als bedrijf geef je mensen de kans om te leren en te groeien, hierin is psychologische veiligheid belangrijk” (Daniel Pink power of regret, 2021). Dat betekent ook aandacht voor de onderstroom in je team. Wat wordt er niet gezegd? Wat speelt er in de onderstroom? Maak dit bespreekbaar en ruim belemmerende patronen op, want deze creëren onveiligheid. In zo’n sfeer is er geen kans om te leren en te groeien. Ook dit valt onder inclusief leiderschap.
Dit lijkt een open deur, maar de MeToo affaires maken duidelijk hoe vaak het gigantisch fout kan gaan. Tijdens het schrijven van dit essay ontving ik weer een nieuwsbericht, nu over D66 leider Sigrid Kaag vanwege een MeToo affaire binnen de partij. Inclusief: lief voor iedereen? Inclusief leiderschap, wat ook het opkomen voor kwetsbaren betekent, vraagt lef en daadkracht. Want er wordt veel over gepraat en geschreven, maar het gaat uiteindelijk om het doen.
Inclusief leiderschap betekent niet ‘lief zijn voor iedereen’, juist niet. Het betekent dat je iedereen de kans geeft en uitnodigt om mee te doen. Het betekent echter ook dat je duidelijkheid schept over wat er nodig is in het team, welke eisen er gesteld worden en vooral dat je je team het recht op feedback niet onthoudt. Zo geef je de ander de mogelijkheid om te groeien en de competenties die nodig zijn om mee te kunnen doen te ontwikkelen, binnen je eigen team of mogelijk binnen een ander team. Ook in post corona tijd is dit van groot belang. Het hybride werken is niet meer weg te denken in deze maatschappij en het biedt ook vele voordelen. Maar hou de onderlinge verbinding vast en maak tegelijk heldere keuzes en maak duidelijk waarom. Voor de één is het heerlijk om thuis te werken, voor de ander is het vanwege het gezin bijvoorbeeld een grote uitdaging. Faciliteer je team en geef ruimte aan individuele behoeften. Ook dat is inclusief leiderschap.
(On)kwetsbaar leiderschap
Maar inclusief leiderschap, het opkomen voor kwetsbaren, vraag ook nog wat anders. Het vraagt ook eigen kwetsbaarheid tonen. In een wereld die gericht is op perfectionisme, waarin we elke dag de schijn ophouden om anderen te laten zien hoe goed we alles voor elkaar hebben (Facebook en LinkedIn staat er vol mee) is het zo nodig dat we ook onze kwetsbaarheid mogen en durven laten zien. Dat is moeilijk, want wat willen wij graag de sterkste zijn of wat denken wij vaak dat het nodig is om de sterkste te zijn. We leven in een cultuur waarin het eng of zelfs gevaarlijk kan zijn om je kwetsbaar op te stellen. Dus fouten toegeven? Nee, we praten net zo lang totdat het toch wel heel duidelijk wordt dat het vooral niet aan ons lag. Want een fout kan je de kop kosten. Kijk naar onze politieke voorbeelden: Mark Rutte en Hugo de Jonge. Ik heb veel respect voor deze mannen, maar wat een gedraai als er dingen fout zijn gegaan. Wie is er hiervoor verantwoordelijk en als de verantwoordelijken zijn gevonden, dan gaan er koppen rollen. Hoezo veiligheid? Het is “eten of gegeten worden” en hier zijn we dan allemaal schuldig aan. Het is te makkelijk om te wijzen naar een Mark Rutte of een Hugo de Jonge, het is de cultuur waarin we leven en die cultuur wordt door ons zelf mede bepaald.
Kwetsbaar opstellen dus, ook als leider. Tegelijk hebben we ook onkwetsbare leiders nodig. Leiders die overeind blijven staan in barre tijden, zodat zij ons er doorheen kunnen loodsen. Mijn naamgenoot Aart Brezet stelt: “het is belangrijk dat een leider uitstraalt: wat er ook gebeurt, het komt goed” (Brezet, sd). Je bent als leider krachtig als je onkwetsbaar bent in je geloof in een goede uitkomst en een rotsvast vertrouwen hebt in de toekomst. Het komt daarbij niet vanzelf goed, dus dat vraagt lef en moed van leiders om gevaren en problemen het hoofd te bieden. De eerlijkheid gebiedt mij te zeggen dat ik dat ook bij een Mark Rutte en een Hugo de Jonge heb gezien, bijvoorbeeld in de coronapandemie. Als je dan weet dat jouw leider achter je staat, voor je opkomt als het nodig is (zoals Luther dat deed) en vertrouwen in je heeft dan durf je meer en leer je meer. Zo biedt een leider een veilige basis.
Aart Brezet gaat hierop door wanneer hij zegt: “geloven dat het goed komt, is wat anders dan geloven dat je het altijd goed doet”. Als je als leider je fouten niet toegeeft, dan verlies je je geloofwaardigheid. Waar je dus als leider kwetsbaar in hoort te zijn, is in het ruiterlijk toegeven wanneer je ernaast zit. Het is belangrijk dat je laat zien wat je ervan leert en hoe je zaken anders gaat aanpakken. Want als je fouten mag maken en de kans krijgt om die te herstellen, dan biedt dat ook veiligheid. Als leider ben je krachtig als je laat zien waar jij geraakt wordt, wat jou beweegt en jou motiveert, wat jou blij, boos en verdrietig maakt, want daarmee laat je zien wat je belangrijk vindt en daarmee laat je anderen voelen dat zij belangrijk zijn” (Brezet, sd). Dat betekent dat een excuus van onze politieke leiders niet voldoende is. Ze zullen ook moeten laten zien dat ze het anders doen. Als dat ontbreekt, dan is een excuus geen fouten toegeven, maar dan wordt het een excuus om op dezelfde manier door te kunnen gaan. Je maakt je dan als leidinggevende ongeloofwaardig. Eén van de 95 stellingen van Maarten Luther is ’’Want door een daad van liefde neemt de liefde toe en wordt de mens beter. Door de aflaat wordt hij echter niet beter, hij raakt alleen zijn straf kwijt”. Laten we hopen dat het excuus geen aflaat wordt.
Waar zit de kracht?
Dus wanneer ben je de sterkste en moet je altijd de sterkste zijn? Is het effectief om vooral in je eentje als leider de sterkste te zijn? De kans is groot dat je in “het sterk moeten zijn” juist de kracht van het team in de weg zit. Dus laten we echte kracht op zoeken en deze kracht zit zoals Brené Brown het zegt in kwetsbaarheid. Echte eerlijke kwetsbaarheid, waarin je je laat raken en laat zien dat je ook mens bent. Stel je kwetsbaar op en geeft ruimte aan de kwetsbaarheid van anderen (Brown, 2013). Echter, dat moet en kan niet altijd. Stel je dienstbaar op aan je team. Er zijn momenten waar het team juist de onkwetsbare leider nodig heeft. De leider die gelooft in een goede uitkomst en een rotsvast vertrouwen heeft in de toekomst. Op dat moment bén je juist even die onkwetsbare leider.
Ik geloof in wat Aart Brezet stelt: ”De kracht zit hem in de juiste combinatie van kwetsbaar en onkwetsbaar zijn”. Een leider die aan de ene kant de superheld is en aan de andere kant de mens laten zien die wij herkennen, die fouten maakt en zich laat raken” (Brezet, sd). De leider die ten dienste staat aan zijn team, ruimte geeft voor en ondersteuning biedt aan de kwetsbaren, aan eigen kwetsbaarheid en de kwetsbaarheid van anderen. Deze leiders hebben we nodig in 2022 en de jaren die hier op volgen.
Met dank aan mijn buddy Lena en collega Peter die mij gewezen hebben op de juiste bronverwijzing, 1 van de 95 stellingen van Luther en ”een excuus dient gevolgd te worden door ander gedrag”.
-Aart Voorberg
Meer leren over Leiderschap en Teammanagement? De module is onderdeel van de opleiding Bedrijfskunde, de opleiding Bedrijfskunde in de Zorg en de opleiding Technische Bedrijfskunde. Samen met de module Persoonlijk Leiderschap & Ondernemerschap en de module Verandermanagement & Organisatiekunde vormt Leiderschap & Teammanagement de Leergang Leiderschap in Verandering. Bekijk de module of neem contact met ons op via contact@bkou.nl. We nemen zo snel mogelijk contact met je op om een adviesgesprek in te plannen. In dat gesprek kijken we of de opleiding bij je past en kun je al je vragen stellen. Je kunt ook rechtstreeks een adviesgesprek aanvragen.
Literatuur
- Daniel Pink power of regret: https://mtsprout.nl/work-life/daniel-pink-power-ofregret Brezet, A. (sd).
- Sterk leiderschap kwetsbaar onkwetsbaar: https://www.managementsite.nl/sterk-leiderschap-kwetsbaar-n-onkwetsbaar Brown, B. (2013). kwetsbaarheid.
- Managementboek.nl: https://www.managementboek.nl/boek/9789400502482/de-kracht-van-kwetsbaarheid-brenebrown Özcan, H. J. (sd).
- Inclusief leiderschap: http://inclusiefleiderschap.com/het-boek/ Wiseman, L. (2015).
- Managementboek: https://www.managementboek.nl/boek/9789462201385/multipliers-liz-wiseman
