Jody Staphorst is teamleider Werving van MCV Services (Marketing Communicatie en Voorlichting) van de HAN, schreef dit essay voor de module Teammanagement en Leidinggeven, nu Leiderschap en Teammanagement geheten.
Stevig leiderschap
Een goede leider heeft charisma, heeft een menselijke en een zakelijke kant en kan goed verbindingen leggen. Zijn dit alle eigenschappen om een goede leider te zijn? Deze eigenschappen zijn naar mijn mening samen te vatten in leiderschap met hart, hoofd en handen. Dan kan iedere manager een goede leider zijn! Niets is minder waar! Een goede leider zet hart, hoofd en handen altijd samen in. En maar al te vaak worden niet al deze competenties ingezet. Dit magische trio is nodig om verbinding te houden met de werkvloer voor-, tijdens- en ook na de coronacrisis en om de juiste koers te varen. Als hart, hoofd en handen samenkomen zie ik STEVIG leiderschap[1]. Dit zijn leiders die anderen inspireren op grote- of op kleine schaal.
Hart
Een leider zonder managementervaring kan met trainingen een goede manager worden. Een manager zal zonder natuurlijk leiderschap en empathie nooit een inspirerend leider worden. Zonder empathie en zelfkennis geen leiderschap. Het hart is de basis en zorgt voor gevoel en een visie van de leider met een hoger doel voor het team. Dit komt overeen met empathisch leiderschap; de ander voelt zich gezien en gehoord. Het hart moet op de goede plek zitten om te verbinden met een duidelijke boodschap. Alleen dan kan een leider beslissingen nemen in de fase waarin een organisatie zich bevindt volgens het 3-Fasemodel [2].
In fase 1 is het code rood en het hart moet de noodzaak voelen om adequaat te handelen. Een goede leider zorgt voor empathie rondom de basisbehoeften van de medewerkers en voor een gevoel van veiligheid als een rots in de branding. In fase 2 is het code oranje waar een moedig hart nodig is van de leider. De leider geeft oprecht vertrouwen en hoop aan het team om samen verder te bouwen. Samen wordt er gewerkt aan het gemeenschappelijk doel van de organisatie. In fase 3 is het code geel met nieuwe mogelijkheden in zicht. De leider laat via energie uit het hart de energie tussen de mensen weer stromen. Er wordt als team gewerkt aan een gemeenschappelijk doel en men heeft elkaar nodig. De leider inspireert en communiceert om verbinding te stimuleren en verantwoordelijkheid te nemen om samen verder te bouwen.
Hoofd
Na het hart volgt het hoofd op de tweede plek. Met alleen een slimme kop ben je er niet als leider. Als de leider keuzes maakt op basis van de eigen intelligentie zonder de feedback of kritiek van een ander te accepteren is er sprake van een ‘fixed mindset’. Deze leider wil al helemaal geen extra inspanningen doen of uitdagingen aangaan. Bij het maken van beslissingen heeft een goede leider naar mijn idee hoofd en hart nodig. Alleen dan kan een leider goed- en echt luisteren naar zichzelf en naar zijn omgeving. De leider moet weten wat er speelt, wanneer er gehandeld moet worden of wanneer pas op de plaats nodig is. Ergens mee stoppen, het lef om af te wachten of taken delegeren, kan een leider als geen ander.
Een leider heeft een ‘growth mindset’ [3] nodig met de wil om te blijven leren. De wereld is continue in beweging en hierop anticiperen is nodig om goed te kunnen sturen. Om de juiste beslissingen te maken, moet een leider het verlangen hebben om steeds te willen ontwikkelen op verschillende gebieden. Goede leiders omarmen uitdagingen, willen ergens moeite voor doen, staan open voor kritiek en willen leren van de successen van anderen. In het 3-Fasenmodel is het hoofd ook nodig om de randvoorwaarden in de blauwe rol van een leider [4] in te zetten door goed na te denken over tijd (planning) en geld (budget).
Handen
De handen staan metafoor voor het in contact blijven met je medewerkers, je klanten of je doelgroep. In een optimale samenwerking tussen hart en hoofd is het contact en het luisteren naar het team en weten wat er speelt essentiële input. De optimale verhouding is dat dit contact het hart en het hoofd voedt. In contact blijven doe je door middel van communicatie. Het effect van non-verbale communicatie is hierbij vijf keer sterker dan de verbale taal stelt Mehrabian [5]. Ongeveer 70% van de communicatie tussen mensen vindt plaatst door middel van lichaamstaal. Op het moment van communicatie zijn alle lichaamsdelen nodig om een boodschap over te brengen. Voor de coronacrisis gebeurde dit vooral op kantoor en in de huidige situatie wordt er vooral gecommuniceerd via online tools zoals Teams. De leidinggevende wordt hierbij uitgedaagd om ook online een boodschap goed over te brengen. Dit kan een inspirerende boodschap zijn, maar ook het delegeren van taken.
Het uitdragen van een boodschap in de communicatie kan naar mijn idee het beste als je weet wat er echt speelt en daarvoor zou elke leider zich ook geregeld op de ‘vloer’ moeten begeven. Het televisie-concept ‘Undercover Boss’ [6] sluit hier naar mijn idee naadloos bij aan. Een directeur gaat undercover als een normale werknemer in hun eigen bedrijf of organisatie. Letterlijk de handen uit de mouwen steken en ervaren hoe het is om een bepaalde functie in het bedrijf te vervullen. De leidinggevende wordt op deze manier gelijk onderdeel van de onderstroom en hoort verhalen over de ambitie en de frustratie van medewerkers.
Hart, hoofd en handen
Leiders die hart, hoofd en handen laten zien, tonen STEVIG leiderschap. Ze STimuleren en wegen belangen goed af. Ze zijn STerk en durven besluiten te nemen. Ze zijn Empatisch en geven vertrouwen en zijn Energiek in hun uitstraling. Ze laten Veerkracht zien in hun leiderschap en spelen adoptief in op wat er nodig is. Ze zijn Integer en zijn goed geïnformeerd vanuit verschillende standpunten en hebben Intelligentie waarbij ze zich een leven lang blijven ontwikkelen en een goede helicopterview hebben. Als laatste hebben ze Geduld en blijven soms op hun handen zitten maar ze zijn altijd Gericht met een focus op de prioriteiten maar ook vooral op wat (nu) niet van belang is.
Aangeboren talent helpt nog een beetje extra mee. Het talent dat een mens in staat stelt door uitstraling anderen te beïnvloeden is het charisma. De Duitse socioloog Max Weber (1864-1920) gebruikte de term charisma voor het eerst in de betekenis ‘gezag ontleend aan persoonlijke uitstraling’. Hart, hoofd en handen inclusief charisma zie ik samenkomen bij leiders als:
- Jacinda Ardern: zij werd op haar 37e de nieuwe premier van Nieuw-Zeeland. Ze maakt met haar hoofd en hart een snelle beslissing tot een harde en de langste lockdown ter wereld op basis van advies van wetenschappers [7] tijdens de coronacrisis. Ze laat in haar communicatie zien dat ze een vrouw met een gezin is. Ook haar kind komt soms in beeld bij een meeting.
- George Prins: directeur en leraar van groep 7 en 8 in de jaren ’80 op basisschool ‘t Swaenenest in Ransdorp. Hij leidde de school en vertelde in zijn lessen verhalen over geschiedenis met passie. En dan zijn handen, natuurlijk gebruikte hij die! Bij zijn prachtige verhalen, om op het krijtbord te schrijven, maar soms ook om met een liniaal hard op tafel te slaan als er orde in de klas nodig was.
Is dat niet de beste eigenschap van een leider? Een bevlogenheid en een passie voor het te behalen doel? Hart, hoofd en handen worden dan vertaald naar respect, inspiratie en betrokkenheid!
–Jodie Staphorst
Meer leren over Leiderschap en Teammanagement? De module is onderdeel van de opleiding Bedrijfskunde, de opleiding Bedrijfskunde in de Zorg, de opleiding Technische Bedrijfskunde en de opleiding Projectmanagement. Samen met de module Persoonlijk Leiderschap & Ondernemerschap en de module Verandermanagement & Organisatiekunde vormt Leiderschap & Teammanagement de Leergang Leiderschap in Verandering. Bekijk de module of neem contact met ons op via contact@bkou.nl. We nemen zo snel mogelijk contact met je op om een adviesgesprek in te plannen. In dat gesprek kijken we of de opleiding bij je past en kun je al je vragen stellen. Je kunt ook rechtstreeks een adviesgesprek aanvragen.
Literatuur
- Leiderschap EMC: https://www.houseoftalents.nl/ldtalents/ (voorheen: https://emcperformance.nl/)
- Van der Sluis, L. (2020) Varen in de mist, 18-27.
- Fixed and growth mindset: Carol Dweck
- Insight Discovery 4 type leiders
- Albert Mehrabian, is emeritus-hoogleraar psychologie aan de UCLA.
- Undercover Boss: https://nl.wikipedia.org/wiki/Undercover_Boss
- https://decorrespondent.nl/12031/het-wonderlijke-verhaal-achter-het-coronasucces-van-nieuw-zeeland/1062435533115-2437456c
