Roos Sterk is teamleider IC Neonatologie in een academisch ziekenhuis. Zij volgt de post-hbo-opleiding Bedrijfskunde in de Zorg. Voor de module Leiderschap & Teammanagement schreef zij het volgende essay over leiderschap.
Goed leiderschap heeft Z.I.N.?!
Sinds 2020 ben ik werkzaam als teamleider binnen mijn organisatie in het ziekenhuis. Net zoals vele andere collega-teamleiders ben ik doorgegroeid vanuit de functie verpleegkundige in de rol van teamleider. Ik had geen managementopleiding op zak en had geen flauw idee van alle managementmodellen en -theorieën. ‘Met je voeten in de klei’ staan, weten aan welke team je leidinggeeft en verstand van de problematiek op de werkvloer lijkt een belangrijke eis in de zorg. Maar is dit eigenlijk wel zo?
In een tijd waarin de ene crisis de andere om de oren slaat, de krapte op de arbeidsmarkt in de zorg nog nooit zo hoog was en de druk op de bedden steeds groter wordt. Hebben we niet juist meer geschoolde managers nodig? En hoe zorgt de organisatie dat deze belangrijke laag in de organisatie, het middenmanagement, de juiste koers vaart met zijn team?
De Organisatie
In de gedragscode van de organisatie staan de kernkwaliteiten benoemd: Zorgzaam, Initiatiefrijk en Nieuwsgierig. Deze komen voort uit onze overtuigingen, historie en visie op het leven, althans zo omschrijft de organisatie in het document. De gedragscode beschrijft welk gedrag de organisatie van alle medewerkers verwacht en waar de grenzen liggen. Er wordt beschreven dat alle medewerkers, en in het bijzonder leidinggevenden, cruciaal zijn bij het uitdragen van deze code. Zij zijn de cultuurdragers van de organisatie, cultuurdragers van wie de organisatie voorbeeldgedrag verwacht.
Nogal een belangrijk document dus voor een teamleider als ik in deze organisatie. Kernwaarden die mij passend moeten zijn en ik dus ook moet uitdragen. Maar hoe kijk ik zelf en anderen eigenlijk tegen deze kernwaarden aan en zijn deze daadwerkelijk van belang om goed leiderschap te tonen?
Zorgzaam
“Van leidinggevenden verwachten we dat ze medewerkers verbinden, stimuleren en ondersteunen in veranderingen”.
Hier benoemt de organisatie mijn inziens een van de belangrijkste, maar ook ingewikkeldste punten die er is: een team ondersteunen in veranderingen. Want hoe zorg je dat je team verbonden en gestimuleerd blijft in tijden waarin continue vernieuwing en verandering op de loer ligt? Metselaar (2016) beschrijft dat uit literatuuronderzoek blijkt dat teams met een leider wiens visie en competenties wordt gewaardeerd, meer bereid zijn risico’s te nemen en beter omgaan met de onzekerheden die veranderingen met zich meebrengen. Vertrouwen (in het management) is hierbij volgens Metselaar, en zie ik ook in mijn team, als één van de belangrijkste factoren voor veranderingsbereidheid.[i]
Initiatiefrijk
“Initiatief gaat over iets bedenken en gaan doen, het voortouw nemen, ondernemen”.
Vroemen (2019) beschrijft ‘initiatief’ als een van de 6 stappen naar teamsucces. Een succesvol team kent ondernemerschap. Als teamleider moet je speelruimte geven om te zorgen dat teamleden initiatieven kunnen ontplooien en ondernemerschap belonen. Met initiatief en proactiviteit bewijst het team dat het zelfstandig aan de gang kan.[ii] Initiatief levert energie aan het team en dus ook aan jou als teamleider. Talent zien, stimuleren en een podium geven zie ik als een belangrijke taak.
Nieuwsgierig
“Kennis is de basis van onze zorg, onderzoek en onderwijs. Wij willen weten hoe iets zit en hoe we het kunnen verhelpen, genezen, verbeteren. Nieuwsgierigheid is meer”.
Nieuwsgierig zijn is mijn inziens een van de belangrijkste eigenschappen die je als teamleider moet bezitten; nieuwsgierig naar mensen, verhalen, maar ook naar hoe (werk)processen verbeterd kunnen worden. Zo beschrijft van der Lugt[i] (2020) in zijn boek dat goed leiderschap begint bij ongelofelijk nieuwsgierig zijn in je teamleden, blijven leren, fouten maken, experimenteren en hulp vragen als je het niet weet. Executive coach Bryant (2021) schrijft over zijn ervaring met topbestuurders.
Hij beschrijft een lange lijst met eigenschappen die een CEO nodig heeft, maar volgens hem is er toch een eigenschap die overal bovenuit steekt: “toegepaste nieuwsgierigheid” noemt hij het ook wel. “Mensen die dit hebben zijn heel grondig in het stellen van vragen en begrijpen hoe dingen werken. En vervolgens vragen ze zich af hoe ze dingen beter kunnen laten werken.”[ii]
Ook de Britse managementgoeroe Simon Sinek benoemd in zijn inmiddels wereldberoemde toespraken over ‘The Golden Circle’, het belang van de ‘Why’ vraag stellen in organisaties. Wees nieuwsgierig, stel de ‘waarom’-vraag; dit is de sleutel tot het laten slagen van projecten of doorvoeren van veranderingen.
Allemaal experts die ook beamen dat de drie kernwaarden die mijn organisatie vooropstelt, kernwaarden zijn die daadwerkelijk ook belangrijk zijn om goed leiderschap te tonen. Maar zijn dit eigenschappen die elke teamleider direct al bezit? Als je het mij vraagt denk ik het niet, sommige eigenschappen moet je leren ontwikkelen, andere eigenschappen bezit je al passend bij je persoonlijkheid.
Corona en andere zorgcrises
De zorgsector bevindt zich in een tijdperk waarin krapte op de arbeidsmarkt een grote rol speelt. Binnen mijn organisatie speelt een fusie van twee IC afdelingen op één locatie een grote rol in het personeelstekort en de werkdruk. Corona heeft hierbij ook nog een flinke duit in het zakje gedaan, doordat het ziekteverzuim de lucht in schoot en de werkdruk voor andere collega’s nog hoger werd. Allerlei factoren die veranderingen met zich meebrengen en vragen om juiste steun vanuit het management. Wat voor soort managers vraagt deze problematiek dan?
Van der Meer (2014) schrijft dat leiderschap aan professionals wezenlijk anders is dan leiderschap binnen andere sectoren, zeker in tijden van een turbulent veranderende zorgsector. Hij concludeert dat zonder kennis van zaken je niet dichtbij de professionals komt waaraan je leiding en inspiratie dient te geven. Professionals laten zich het beste leiden door professionals. Echter blijken leiderschapstalent en managementvaardigheden zwak aanwezig in de professionals die op dit moment werkzaam zijn in onze zorginstellingen. Van der Meer is groot voorstander van educatie in leiderschap en teammanagement voor zorgprofessionals. Leiderschap kent namelijk naast een aanlegfactor ook een hele duidelijke ‘aanleer’factor.
Hij concludeert: De veranderende zorgsector met bijpassende complexe vraagstukken vraagt om leiderschap en managementkwaliteiten van mensen die hier primair niet voor opgeleid zijn maar er wel het beste voor geschikt zijn: de zorgprofessionals![i]
Een laatste inzicht
Ik kan de Z.I.N. van goed leiderschap wel inzien. Of zorgprofessionals daadwerkelijk een ander soort managers nodig hebben dan andere sectoren betwijfel ik. Ik denk niet dat je met je voeten in de klei hoeft te staan om goed leiding te kunnen geven aan een team van zorgprofessionals. Met goeie Z.I.N. en oog voor team- en individuele processen kom je al een heel eind. Wel weet ik zeker dat een goede managementopleiding voor teamleiders in de zorg niet mag ontbreken, want één ding is zeker; goed leiderschap is een vak!
-Roos Sterk
Meer leren over Leiderschap en Teammanagement? De module is onderdeel van de opleiding Bedrijfskunde, de opleiding Bedrijfskunde in de Zorg en de opleiding Technische Bedrijfskunde. Samen met de module Persoonlijk Leiderschap & Ondernemerschap en de module Verandermanagement & Organisatiekunde vormt Leiderschap & Teammanagement de Leergang Leiderschap in Verandering. Bekijk de module of neem contact met ons op via contact@bkou.nl. We nemen zo snel mogelijk contact met je op om een adviesgesprek in te plannen. In dat gesprek kijken we of de opleiding bij je past en kun je al je vragen stellen. Je kunt ook rechtstreeks een adviesgesprek aanvragen.
Literatuur
- [i] Prof. Dr. B.J.M. van der Meer (2014), ‘Bescheiden Leiderschap’, Tilburg University. Geraadpleegd via: https://www.nvic.nl/wp-content/uploads/Proefschriften/140801-oratie_van-der-Meer_540.pdf[i] J. van der Lugt (2020), Het boek voor jonge teamleiders – 6 zekerheden voor een goede start als leidinggevende, Business Contact.
[ii] A. Bryant & K. Sharer (2021), ‘The CEO-Test: Master the Challenges that Make or Break All Leaders’, Harvard Business Review Press.
[i] Metselaar, E. E., Cozijnsen, A. J., & van Delft, H.C.P.A. (2016). Van weerstand naar veranderbereidheid: Over willen, moeten en kunnen veranderen (3rd ed.). Whitepaper. Geraadpleegd op: https://docplayer.nl/110813521-Van-weerstand-naar-veranderbereidheid.html
[ii] M. Vroemen (2019), Handboek Teamcoaching, helpen zonder bemoeizucht, Boom Uitgevers Amsterdam, 1e druk, 6e oplage 2022.
